საქართველოს პრეზიდენტი: „რუსული საფრთხე კვლავაც არსებობს“
ნატალი ფიუნსი
2018 წელს ქვეყნის სათავეში არჩეული პირველი ქალი პრეზიდენტი, სალომე ზურაბიშვილი OBS-სთან თბილისის წინაშე არსებულ საფრთხეებსა და იმ როლზე საუბრობს, რომელიც ქალების დიპლომატიას შეუძლია ითამაშოს კონფლიქტებსა და მათი მოგვარების საკითხებში.
საქართველო, რომელსაც შვიდას კილომეტრზე მეტი საზღვარი აქვს რუს მეზობელთან, უკრაინის ომამდელი მდგომარეობისგან არც ისე შორსაა. ის არც ევროკავშირის და არც ნატოს წევრია. და მისმა ორმა ტერიტორიამ, აფხაზეთმა და სამხრეთ ოსეთმა, მოსკოვის მნიშვნელოვანი მხარდაჭერით, დამოუკიდებლობა 1990-იან და 2008 წლებში ბრძოლების შემდეგ გამოაცხადეს. ეს “მყისიერი საფრთხეა“ - აცხადებს სალომე ზურაბიშვილი, რომელიც საქართველოს პრეზიდენტია 2018 წლიდან; პირველი ქალი, რომელიც ქვეყნის პრეზიდენტად აირჩეს. ის ქართველი ემიგრანტების ოჯახში დაიბადა, რომელიც საფრანგეთში 1921 წელს რუსეთის შემოსევის შემდეგ დასახლდა, ყოფილი დიპლომატი, პოლიგლოტი (იგი საუბრობს ინგლისურ, ფრანგულ, გერმანულ, იტალიურ და ქართულ ენებზე).
პრეზიდენტი რუსულ-უკრაინული კონფლიქტის ფონზე, თავისი ქვეყნის მდგომარეობაზე და მისთვის განსაკუთრებით ახლობელ თემაზე, ქალურ დიპლომატიაზე გვესაუბრება, რომელზეც ივნისში, საქართველოში კონფერენციას მოაწყობს.
რუსული არმია უკრაინაშია ჩაფლული და ვერ მიაღწია სწრაფ გამარჯვებას, როგორც ამას იმედოვნებდა. ეს საქართველოსთვის ამოსუნთქვის საშუალებაა, თუ საფრთხე?
ეს ორივე შეიძლება იყოს. ყველანაირი სცენარი შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ. რაც მოსკოვისთვის მყისიერი გამარჯვება არ იყო, უკვე დამარცხებაა, რადგან რუსეთმა ამით აჩვენა, რომ არ იყო ის ზესახელმწიფო, რომლის განსახიერებაც მის საზღვრებს გარეთ სურდა. რუსეთის ყველა მეზობლისთვის, რომლებსაც შეიძლება ეშინოდეთ მოსკოვის ქმედებების, მათ შორის საქართველოსათვის, ეს საკმაოდ იმედის მომცემია. მაგრამ ჩვენ ასევე ვიცით, გამორიცხული არ არის, რომ კრემლს სურდეს აღადგინოს თავისი ზესახელმწიფოს იმიჯი, იმ ტერიტორიებზე შესვლით, რომლებსაც ის ადვილად მიიჩნევს, როგორიც არ აღმოჩნდა უკრაინა. ჩვენ არ შეგვიძლია მშვიდად დავიძინოთ. რუსული საფრთხე ჯერ კიდევ არსებობს, განსაკუთრებით ჩვენთან; ჩვენ გვაქვს ორი ოკუპირებული ტერიტორია, აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი, რომლებიც მყისიერ საფრთხეს წარმოადგენენ. მიუხედავად ამისა, ეს საფრთხე არ უნდა დომინირებდეს ჩვენს ყოველდღიურობაზე.
სამხრეთ ოსეთის პრორუსულმა ლიდერმა ანატოლი ბიბილოვმა მარტის ბოლოს გამოაცხადა რუსეთთან შეერთების შესახებ რეფერენდუმის ჩატარების შესაძლებლობა. ეს არის ოსი ხალხის "სეკულარული ოცნება", - განაცხადაა მან...
ეს ამ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე განხორციელებული მანიპულაციების, მუდმივი ზეწოლის ნაწილია. აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის ეგრეთ წოდებული საზღვარი საქართველოს დანარჩენ ტერიტორიებთან მუდმივად მოძრაობს: რუსები მას რეგულარულად უცვლიან ადგილს. ადამიანებს თითქმის ყოველ კვირას იყვანენ მძევლად. ეს არის ამ არა-კონფლიქტის, ამ „გაყინული კონფლიქტის“ ფსიქოლოგიური ნაწილი, რომელშიც რუსეთი თავს ყოველთვის გვახსენებს. მაგალითისათვის, მოსკოვის მხრიდან მოლდოვაზე ზეწოლა განსხვავებულია. ის ეხება რუსულ ენერგიას, რომელზედაც კიშინიოვი ძალიანაა დამოკიდებული, რაც მას დაუცველს ხდის.
ეს პრობლემა ჩვენ ნაკლებად გვაქვს, რადგან ჩვენი ელექტროენერგია გვაქვს და დიდწილად აზერბაიჯანი გვამარაგებს. ჩვენ, რა თქმა უნდა, დამოკიდებულები ვართ რუსულ ხორბალზე, უკრაინულ თუ სხვა წარმომავლობის ხორბალზე, მაგრამ ეს უფრო ადვილად ჩანაცვლდება სხვა პროდუქციით, ვიდრე ენერგია. კიდევ ერთხელ ვიტყვი, ჩვენ ყოველდღიურად ვცდილობთ უგულებელვყოთ ოკუპირებული ტერიტორიების საფრთხე და ვაგრძელებთ მსვლელობას ევროკავშირსა და ნატოში ინტეგრაციისკენ.
თქვენ ოფიციალურად მოითხოვეთ ევროკავშირში გაწევრიანება მარტის დასაწყისში მოლდოვასა და უკრაინის პარალელურად. რა სტადიაზეა ეს მოთხოვნა?
ორშაბათს, 2 მაისს პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა ევროკავშირის ელჩს გადასცა ინტეგრაციისათვის საჭირო კითხვარი. ჩვენ ველოდებით გადაწყვეტილებებს, რომელსაც მიიღებს ევროკომისია და ასევე, ამ კომისიის აზრს, რომელსაც გადაეცემა ის საბჭოს სხდომაზე, სავარაუდოდ, ივნისის ბოლოს. დანარჩენ საკითხებში ჯერ არ არსებობს გრაფიკი; ეს ევროპელმა ლიდერებმა უნდა გადაწყვიტონ. მე მაქვს ვიზიტები ევროკავშირში, რათა შევაფასო, რა დამოკიდებულება არსებობს ამ საკითხისადმი. ამ კვირაში მივდივარ ბერლინში ჩემს გერმანელ კოლეგა ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერთან შესახვედრად. ივნისის დასაწყისში წავალ იტალიაში. როგორც ვიცი, მიზანია უფრო პოლიტიკური და ნაკლებად ბიუროკრატიული მიდგომა, ვიდრე ადრე იყო, ძალიან მძიმე და რთული პროცედურებით. როგორ აისახება ეს უფრო პოლიტიკური მიდგომა პრაქტიკაში და რა ვადაში? ეს ის საკითხია, რომელზეც დღეს მუშაობენ ურსულა ფონ დერ ლაიენი [კომისიის პრეზიდენტი, რედაქტორის ჩანაწერი], შარლ მიშელი [საბჭოს პრეზიდენტი] და ევროპელი ლიდერები და რაზეც, მე ვფიქრობ, ჯერ არ არის მკაფიო ნება. ერთადერთი, რაც ზუსტად ვიცით, არის ის, რომ ეს პროცედურა არ იქნება ისეთი, როგორც ადრე. რაც ჩვენთვის მისაღებია.
2008 წელს ბუქარესტის სამიტზე გადაწყდა, რომ საქართველო გახდებოდა ნატოს წევრი იმ პირობით, რომ ის ყველა მოთხოვნას დააკმაყოფილებდა. რა სტადიაზეა ეს ინტეგრაცია?
უკრაინაში (რუსეთის) შეჭრის შემდეგ ნატოსთან მიმართებაში არ ყოფილა პროცედურის ისეთი დაჩქარება, როგორც ევროკავშირში. ატლანტიკური ალიანსის მომდევნო სამიტზე, რომელიც დაგეგმილია მადრიდში ივნისის ბოლოს, ვნახავთ, სწავლობენ თუ არა ორგანიზაციის ლიდერები გაკვეთილებს ევროპული პროცედურის დაჩქარებიდან. გაჩნდება თუ არა სურვილი ბრიუსელთან გარკვეულწილად პარალელური მოქმედების განხორციელების, თუ გააჩერებენ პროცესს? აქამდე ნატოს გაფართოება ყოველთვის ევროკავშირის გაფართოვების პარალელურად მიმდინარეობდა. ასევე, მინდა აღვნიშნო, რომ დაახლოების პროცესი არ შენელებულა. საქართველოში ნატოს წვრთნები ერთი თვის წინ გაიმართა, რეგულარულად იყო ალიანსის წარმომადგენლების ვიზიტებიც.
ქართული ოპოზიცია სულ უფრო და უფრო აკრიტიკებს ხელისუფლებას ზედმეტად პრორუსული განწყობების გამო...
მართალია, მთავრობის საჯარო განცადებები ჩემს განცხადებებზე ნაკლებად მწვავე იყო. ეს იმის გამო ხდება, რომ მას უფრო უშუალო პასუხისმგებლობა ეკისრება ქვეყნის საქმეების მართვაში, მე კი არ მაქვს აღმასრულებელი ძალაუფლება. სამხრეთ ოსეთის ლიდერის მიერ მოთხოვნილი რეფერენდუმი, უკრაინაში რუსეთის შეჭრასთან დაკავშირებული ეკონომიკური სირთულეები - ყველა ეს საკითხი მთავრობამ უნდა მართოს, რაც ალბათ, უფრო მეტ შეშფოთებას იწვევს. ჩვენ გვაქვს სიფრთხილის ლეგიტიმური მიზეზები, რადგან გვაქვს ორი ოკუპირებული ტერიტორია და არ ვართ დაცული, განსხვავებით, მაგალითად, პოლონეთისგან, ან ბალტიისპირეთის ქვეყნებისგან, რომლებიც შეიძლება ბევრად უფრო პირდაპირები იყვნენ რუსეთის მიმართ გამოთქმულ თავიანთ განცხადებებში.
ვოლოდიმირ ზელენსკიც არ არის ყოველთვის ლმობიერი საქართველოს ხელისუფლების მიმართ.
საქართველო, ამ შემთხვევაში, ერთადერთი ქვეყანა არ არის. მიმაჩნია, რომ უკრაინის პრეზიდენტის კომუნიკაცია სამაგალითოა, ნამდვილად წარმატებულია. ის ყველგანაა, სოციალურ ქსელებში, დასავლეთის პარლამენტებში, ძალიან მიზანმიმართული გზავნილებით, სამხედრო ოპერაციებისა და რუსეთის მიერ ადამიანების უფლებების დარღვევის შესახებ ზუსტი, ყოველდღიური ინფორმაციით. თუ უკრაინა ამხელა მხარდაჭერით სარგებლობს, ეს სწორედ იმიტომ რომ, მისი პოლიტიკური ლიდერები ყველასთან ძალიან მომთხოვნი იყვნენ. როდესაც მათ უთხრეს ენტონი ბლინკენს [ამერიკისსახელმწიფო მდივანს კიევში ვიზიტის დროს 25 აპრილს], „შოკოლადებით არ ღირს მოსვლაო“, ამან გაამართლა. ჯო ბაიდენის სურვილი, გამოყოს 33 მილიარდი დოლარის დახმარება უკრაინაში, გარკვეულწილად უკრაინის წარმატებაა, მისი უნარი დაარწმუნოს და არ დაკმაყოფილდეს სანახევრო ზომებით.
როგორც პირველი ქალი პრეზიდენტი, განსაკუთრებით მგრძნობიარე ხართ „ქალთა დიპლომატიის“ საკითხების მიმართ და ხშირად საუბრობთ ამ სფეროზე. გეგმავთ უფრო შორს წასვლას?
დიახ, მე ვგეგმავ ერთდღიან კონფერენციას, რომელიც გაიმართება საქართველოში, ივნისში, "ჩვენ დიალოგი: ქალი ლიდერები კონფლიქტის წინააღმდეგ მშვიდობისა და უსაფრთხოებისთვის" ეს არის სწორი დრო, ომის პერიოდში ევროპის შუაგულში და ადგილი - საქართველო, რომელიც განსაკუთრებული რისკის ქვეშაა, ღია კონფლიქტშია რუსეთთან, და ბევრი ადამიანი ფიქრობს - ხომ არ იქნება ის მომდევნო სამიზნე.
კონფერენცია ქალის როლზე იმსჯელებს - იქნებიან პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ კულტურის სფეროს ლიდერები - კონფლიქტებში, მათ მოგვარებაში, მოლაპარაკებებში. საკითხავია, აქვთ თუ არა მათ განსხვავებული მიდგომა და პერსპექტივა. ჩვენ გავაგზავნეთ 200 მოსაწვევი, ვიმედოვნებთ, რომ შევკრებთ სხვადასხვა ჰორიზონტების დაახლოებით ორმოცდაათ ქალს. ეს არ იქნება ტიპიური კონფერენცია მომზადებული გამოსვლებით ტრიბუნიდან, არამედ იქნება საუბარი კონკრეტულ თემებზე, მოგვარებულ კონფლიქტებზე, ლტოლვილებზე, საერთაშორისო ორგანიზაციების როლზე - ეუთო [ევროპის უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია] ჩვენი პარტნიორია ამ კონფერენციაზე - იქნება საუბარი ასევე, ეკონომიკის როლზე პოსტკონფლიქტურ პერიოდსა და კონსტრუქციაში…
რას ფიქრობთ ქალების წვლილის შესახებ საერთაშორისო დიპლომატიაში?
არ მინდა წინასწარ პასუხის გაცემა და პროგნოზირება იმაზე, თუ რა შედეგი ექნება ამ კონფერენციას. მე ვფიქრობ, რომ ქალები არ მსჯელობენ ისე, როგორც მამაკაცები და მათ აქვთ საკუთარი შეფასების მასშტაბები მოლაპარაკებებში. ისინი შეიძლება მეტ მნიშვნელობას ანიჭებენ კულტურულ განზომილებას კონფლიქტების მოგვარებისა და მშვიდობიანი ურთიერთობების დამყარებაში. ეს არის ის, რისი მოსმენაც მინდა ამ კონფერენციაზე. მინდა, ვიცოდე, განსხვავებულია თუ არა ქალთა ხმა დიპლომატიაში, ტერმინის ფართო გაგებით, და რაში მდგომარეობს ეს განსხვავება. ამის მოსმენა მსურს ცოცხალი გამოცდილებით და არა მომზადებული გამოსვლებით.
ვინ არიან ქალები, რომლებსაც განსაკუთრებით აფასებთ?
მე ახლახან დავბრუნდი შეერთებული შტატებიდან, სადაც დავესწარი მადლენ ოლბრაიტის [ამერიკის ყოფილი სახელმწიფო მდივნის] ეროვნულ დაკრძალვას, ჯო ბაიდენისა და ბარაკ ობამას თანდასწრებით, ვაშინგტონის დიდ საკათედრო ტაძარში. ის შეერთებულ შტატებში უდავოდ არის ექვივალენტი საფრანგეთში, სიმონ ვეილის - ქალისა, რომელსაც ძალიან ვაფასებ. ეს არის ორი ფიგურა, რომლებსაც ჰქონდათ მტკივნეული პირადი გამოცდილება უმაღლესი სახელმწიფო თანამდებობების დაკავებამდე. მადლენ ოლბრაიტი იყო ლტოლვილი ყოფილი აღმოსავლეთის ბლოკიდან [წარმოშობით ჩეხოსლოვაკიიდან, მისი ოჯახი ემიგრაციაში წავიდა შეერთებულ შტატებში 1948 წელს] და სიმონ ვეილმა ოსვენციმში დეპორტაცია გადაიტანა. ვფიქრობ, ქალებისთვის მტკივნეული გამოცდილება სხვა განზომილებას იძენს, ნაკლებადაა მიტოვებული, ან „დავიწყებული“, ვიდრე მამაკაცებისთვის. პირიქით, ისინი ამ გამოცდილებას იყენებენ ძლიერ პიროვნებებად ჩამოსაყალიბებლად და სამოქმედოდ. ორივეჯერ, მადლენ ოლბრაიტისა და სიმონ ვეილის შემთხვევებში, მათი საქმიანობა განპირობებული იყო მათივე წარშულით.
